choroby ogólne

• Schorzenia dermatologiczne (np. trądzik, łuszczyca)
• Zaburzenia funkcji tarczycy (nadczynność tarczycy)
• Cukrzyca – kserostomia występuje szczególnie często w cukrzycy powikłanej neuropatią, a podniesiony poziom cukru we krwi jest znamiennie skojarzony ze spadkiem SFR (salivary flow rate)
• Transplantacje - reakcja odrzucania po przeszczepach typu: GvHD – Graft vs Host Disease (np. po przeszczepieniu szpiku). W jej przebiegu dochodzi między innymi do włóknienia dużych gruczołów ślinowych i spadku SFR (salivary flow rate)
• Sarkoidoza
• Amyloidoza i Lipoidoproteinemia
• Stany psychogenne (stany lękowe, depresja endogenna)
• Anemia mikrocytarna i deficyt Fe
• Awitaminozy (vit B1, B6)
• HIV/AIDS
• Guzy kąta mostowo-móżdżkowego – ucisk na korzenie nerwu twarzowego
• Odwodnienie
• Kolagenozy (twardzina, toczeń rumieniowaty, Zespół Sjögrena)
• Grzybica jamy ustnej
• Choroby alergiczne (pokrzywki, choroba posurowicza, atopowe zapalenia)

chemioterapia

• Niektóre chemioterapeutyki mogą powodować pojawienie się komplikacji w obrębie jamy ustnej częściej niż inne, szczególnie gdy stosowane są w wysokich dawkach, w powtarzających się cyklach lub w kombinacji z radioterapią.
• Pacjenci poddani chemioterapii mogą doświadczyć łagodnej i przemijającej kserostomii, ustępującej po 2-8 tygodniach po zakończeniu terapii. Nie badano poszczególnych chemioterapeutyków (stosowanych pojedynczo lub w kombinacjach) pod kątem powodowania kserostomii, wiadomo jednak, że około 40% pacjentów poddanych chemioterapii zgłasza wystąpienie tego działania niepożądanego.

radioterapia

• Pacjenci poddani radioterapii mogą doświadczyć ciężkiej i trwałej kserostomii, która nie ustąpi po miesiącach, a nawet latach po zastosowaniu terapii. Ślinianki mogą nie powrócić do stanu sprzed radioterapii po jej zakończeniu.
• Naświetlanie głowy i szyi, w porównaniu z naświetlaniem innych okolic ciała, najprawdopodobniej powoduje największy dyskomfort. Mechanizmy naprawy komórek nie działają prawidłowo w sytuacji, gdy komórki ulegną trwałemu uszkodzeniu. Uszkodzenia poszczególnych tkanek wywoływane naświetlaniem mogą pozostać obecne do końca życia pacjenta.

jatrogenne (spowodowane leczeniem choroby podstawowej)

W przypadku stosowania ok. 400 popularnych leków np. w terapii nadciśnienia tętniczego, chorób dermatologicznych, depresji, nadkwaśności i choroby wrzodowej, nietrzymania moczu, alergii, schorzeń okulistycznych i wielu innych.

Poniżej przykłady leków, w przypadku stosowania których, najczęściej występującym objawem niepożądanym jest kserostomia.

• Leki o działaniu neuroleptycznym: pochodne fenotiazyny (chloropromazyna, flufenazyna), pochodne butyrofenonu (droperidol, haloperidol), pochodne difenylobutyloaminy (pimozyd, fluspirylen), pochodne tioksantenu (klopentiksol, flupentiksol).
• Leki o działaniu anksjolitycznym (przeciwlękowym): pochodne benzodiazepiny (diazepam, oksazepam, lorazepam, nitrazepam).
• Narkotyczne leki przeciwbólowe: morfina , kodeina, metadon, petidyna
• Leki o działaniu cholinolitycznym: bezpośredni antagoniści receptora muskarynowego (atropina, homatropina, skopolamina), leki przeciw chorobie Parkinsona (biperydyna, benzotropina, pridinol).
• Leki o działaniu rozszerzającym oskrzela: b2 adrenomimetyki (salbutamol, salmeterol, fenoterol), sterydy wziewne (budezonid, beklometazon), wziewne cholinolityki (ipratropium).
• Chemioterapeutyki: linkosamidy, chloramfenikol, tetracykliny, sulfonamidy
• Cytostatyki
• Leki stymulujące układ immunologiczny: interferon alfa, IL-2 (interleukina 2)
• Leki o działaniu moczopędnym (diuretyki): chlorotiazyd, hydrochlorotiazyd.
• Leki o działaniu przeciwdepresyjnym (trójpierścieniowe), np. amitryptylina (24), imipramina, opipramol.
• Leki o działaniu przeciwhistaminowym: I – generacja (klemastyna, prometazyna, ketotifen), II – generacja (azelastyna) – mimo braku działania cholinolitycznego tych leków zaobserwowano objawy suchości w jamie ustnej5).
• Leki hipotensyjne: antagoniści konwertazy angiotensyny (enalapril, captopril, lizynopril, perindopril).

związane z wiekiem

Szacuje się, że kserostomia dotyka 20% całej populacji, przy czym obserwuje się ją częściej u kobiet (do 30%) i u osób starszych (do 50%).

U osób starszych suchość w jamie ustnej może być spowodowana:

• zmniejszonym wydzielaniem śliny
• zmianami na błonie śluzowej jamy ustnej
• zwiększonym parowaniem (oddychanie przez usta)

Topixeril może być aplikowany przez rodzinę i opiekunów.

w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych, gardła i krtani

Kserostomia u osób zdrowych:

• Osoby używające aparatów ortodontycznych
• Palacze czynni i bierni oraz używający e-papierosów
• Pracujący głosem – nauczyciele, śpiewacy, aktorzy
• Osoby pracujące w warunkach stresogennych np. piloci
• Osoby starsze i używające uzupełnień protetycznych - suchość w jamie ustnej może być spowodowana zmniejszonym wydzielaniem śliny, zmianami na błonie śluzowej jamy ustnej, wzmożonym parowaniem z jamy ustnej.
• Osoby przebywające w słabo wentylowanych i klimatyzowanych pomieszczeniach – biura, sale konferencyjne, samochody, kluby, puby
• Osoby zmieniające strefy czasowe – klimat suchy i gorący – podróże samolotami